ΟΡΟΛΟΓΙΚΟ ΠΑΡΑΔΟΞΟ

Στα ποιήματα του Σπύρου Μπρίκου και στο γλωσσάρι της Ελένης Χρήστου

…Ναι, εγώ διάβασα το «Ιατρικό παράδοξο» σαν συλλογή ποιημάτων. Ποιημάτων

της μάχης,
της επανάστασης,
της νίκης
και της καθημερινής γενναιότητας.

«Όσο η πίστη για έναν καλύτερο κόσμο ήταν βαθιά ριζωμένη μέσα τους / Όσο ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας θα είναι Νικητής, εμείς δεν θα υποκύπτουμε».

Άλλαζα κάπου κάπου και λίγο το ύφος και ‒διαβάζοντας‒ επέλεγα δική μου διαφορική …ανάγνωση. Αντί για τους καθιερωμένους τύπους των ιατρικών ραπόρτων, έβαζα προστακτική ή δεύτερο πρόσωπο.

«Εσύ γιατρέ, που κρύβεις μέσα σου μια νοσοκόμα / εσύ Ραχμάνινωφ που κυοφορείς έναν Τσιτσάνη / εσύ υπάλληλε που μες το αίμα σου κυλά μικρή δόση αφεντικού».

Και τα χαιρόμουν, σαν να τα ακούω από το δημεγέρτη Μαγιακόφσκι

«Μέτρησε, καλοσκέψου, σημάδεψε – και τράβα, βήματα τα βήματα, έστω και για μικροζητήματα».

Αλλά δεν θέλω να πω εδώ για το βιβλίο στο σύνολό του, παρά μόνο να γράψω δυο λόγια για το σύντομο γλωσσάρι των ιατρικών όρων που επιμελήθηκε η Ελένη, στο τέλος. Μου συμβαίνει συχνά να διαβάζω γλωσσάρια ακόμα και καινούρια λεξικά, από εξώφυλλο σε εξώφυλλο, και βέβαια τα συμβουλεύομαι όταν έχω συγκεκριμένη ανάγκη. Μου συμβαίνει επίσης, σε βιβλία με πολλές αναπτυγμένες σημειώσεις, να έχω κουραστεί από το συνεχές κείμενο και να ασχολούμαι μόνο με τις σημειώσεις. Έχουν το πλεονέκτημα, πως, όταν είσαι νυσταγμένος από το διάβασμα, για παράδειγμα σε ένα πολύωρο ταξίδι, να ξεκουράζεσαι και να συνέρχεσαι, διαβάζοντας μία-μία τις σημειώσεις.

Έτσι λοιπόν πήδησα πίσω στο «ιατρόλεξο», μια καινούρια ελληνική λέξη (των συγγραφέων, νομίζω) που μου άρεσε και που τιτλοφορεί το γλωσσάρι των όρων που χρησιμοποιούνται στο κείμενο. Βέβαια, δεν παραλείπω να πω, πως, σε παράρτημα, υπάρχει επίσης και μια τόσο χρήσιμη λεξικογραφημένη «Ιστορική αναδρομή». Φαντάζομαι πως ο κάθε αναγνώστης θα κάνει πολλές παλινδρομήσεις, αν θέλει, ανάμεσα στο κυρίως κείμενο και τα παραρτήματα, για να αισθανθεί καλύτερα τα διηγήματα ‒ ποιήματα τα λέω εγώ, είπαμε.

Ανοίγοντας λοιπόν το ιατρόλεξο, πέφτει το μάτι μου σε δυο συνεχιστούς αλφαβητικά όρους «ατοπία», «άτλας». Τι σύμπτωση λέω. Σαν να είναι σε βιβλίο γεωγραφίας, που είναι και δική μου διδακτική ασχολία. Από όταν ο Τόμας Μορ έφτιασε τη δική του ελληνική λέξη «Ουτοπία», αυτό το δεύτερο συνθετικό «-τοπία» φούντωσε στις γλώσσες με την ευτοπία, τη δυστοπία, την ατοπία, την αυ(κινητο)τοπία και άλλες.

Μετά μου πέρασε μια περίεργη ιδέα από το μυαλό. «Σκέψου», λέω από μέσα μου «αυτό το βιβλίο, που το θεωρώ ένα μεγάλο ποίημα, να τελειώνει, στο γράμμα Ω, στο γλωσσάρι ιατρικής ορολογίας που περιλαμβάνει, με τελευταίο λήμμα την Ωχρά σπειροχαίτη! Τον τίτλο από το γνωστό ποίημα του Καρυωτάκη». Την ωχρά σπειροχαίτη, που ταλαιπώρησε και τον παλιό μας ποιητή και την Πρέβεζα μαζί του. Θα ήταν κάτι σαν ορολογικό παράδοξο. Μετά προχώρησα στους άλλους όρους του ιατρόλεξου. Θυμήθηκα, φτάνοντας στο Πλασμώδιο της ελονοσίας, πως στο σχολείο το λέγαμε Πλασμώδιο του Λαβεράν, από το όνομα του Γάλλου νομπελίστα γιατρού Λαβεράν, που το ανακάλυψε με τις έρευνές του. Και μετά…

… μετά έφτασα στο Treponema pallidum, τη λατινική απόδοση της «ωχράς σπειροχαίτης», που, λόγω αρχικού γράμματος Τ, προηγήθηκε αλφαβητικά μαζί με τον ορισμό της, ενώ η «ωχρά σπειροχαίτη» έχασε τη θέση της στο Ω: «Treponema pallidum ή ωχρά σπειροχαίτη: Επίμηκες βακτήριο με λεπτά άκρα που αποτελεί τον αιτιολογικό παράγοντα της σύφιλης». Ένας αιτιολογικός παράγοντας που πέρασε στην ιστορία της πόλης μας, αν η σύφιλη ήταν η αιτία του ιστορικού αυτοχειριασμού και όχι η δυσμενής μετάθεση του βενιζελικού υπουργού Κύρκου.

Καλοτάξιδο, παιδιά, το βιβλίο. (Η παρουσίαση θα γίνει αύριο Σάββατο 14/11 στις 7.00 το απόγευμα στη Θεοφάνειο Αίθουσα Τέχνης.)

Η εικόνα είναι από τα σχέδια του Λαβεράν για την ελονοσία.