Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΩΣ ΠΗΓΗ ΤΗΣ ΠΟΛΕΟΓΡΑΦΙΑΣ

Από το αυριανό μάθημα στο  Λαϊκό Πανεπιστήμιο – Ευριπίδου 12

Η λογοτεχνική παράδοση ως πηγή της πολεογραφίας και μάλιστα στην αντίθεση/σύνθεση υπαίθρου και πόλης, εκτίθεται με εντυπωσιακές λεπτομέρειες και υποδειγματική μέθοδο από τον Ραίημοντ Ουίλιαμς στο κλασικό βιβλίο του «Η Ύπαιθρος και η πόλη»[i]. Οι κοινωνικές μεταβολές που συνδέθηκαν με τη βιομηχανική επανάσταση στη Βρετανία και το πέρασμα στην οικονομία των πόλεων, δηλαδή οι νέες μορφές ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης, συγκροτούν μια ανεξάντλητη βάση για την οξυδερκέστατη λογοτεχνική κριτική του Ουίλιαμς. Το έργο του φαντάζει έτσι σαν η εντυπωσιακότερη διατριβή κοινωνικής και πολιτισμικής γεωγραφίας μιας χώρας, στην οποία ήδη από τα μέσα του 19^ου αιώνα, για πρώτη φορά στην Ιστορία, ο   αστικός πληθυσμός ξεπέρασε τον αγροτικό. Ο συγγραφέας αυτός, με βάση τα λογοτεχνικά κείμενα ─ ποιήματα, μυθιστορήματα αλλά και έργα αστυνομικής φιλολογίας και επιστημονικής φαντασίας ─ υπεισέρχεται στην ουσία της ιστορίας των τελευταίων αιώνων. Σχολιάζει έτσι, και μάλιστα από καθαρά μαρξιστικές θέσεις, το περιεχόμενο της αστεακής και βιομηχανικής επανάστασης για να επισημάνει συμπερασματικά ότι δεν έλαβαν ποτέ χώρα ως τέτοιες αφού, παρά τις αλλαγές, το προεξάρχον κοινωνικό σύστημα επέζησε.

Το Λονδίνο παρουσιάζεται σαν πόλη του φωτός αφού «στην Όξφορντ Στριτ μόνο, υπάρχουν περισσότερα φανάρια από όσα σε ολόκληρο το Παρίσι» και η πόλη αυτή εμπνέει τους ποιητές:

Λονδίνο, Λονδίνο χαράς μας το χάδι
Της νύχτας λουλούδι που ανοίγει μόνο στο σκοτάδι
Μεγαλούπολη ολοφώτιστη στης νυχτιάς τη μέση
Που η μέρα σου αρχίζει σαν ο ήλιος έχει πέσει.

Είναι όμως αυτή η ίδια πόλη που «η σκοτεινιά και η φτώχεια της, με σύμβολό τους το Ανατολικό Λονδίνο, γίνονται κεντρικό στοιχείο για τη λογοτεχνία και την κοινωνική σκέψη».

Ο Ουίλιαμς παρακολουθεί στο βιβλίο του την ιστορία μιας εκμεταλλεύτριας τσιφλικάδικης τάξης που

• «βελτιώνει συνεχώς τη θέση της» (κυριολεκτικά: οι έγγειες βελτιώσεις των κτημάτων),

• «[βλέπει να της] ανοίγονται ευχάριστες προοπτικές» (κυριολεκτικά: η θέα στα τοπία των κτημάτων) και

• «εισάγει καινούριες αξίες» (κυριολεκτικά: όχι ηθικές αλλά οικονομικές).

Είναι εντυπωσιακό πόσο μερικές λέξεις έχουν κυριολεκτικές και μεταφορικές σημασίες! Είναι ακόμα εντυπωσιακότερο πως, στη μελέτη της βρετανικής εθνικής ιστορίας που, με την κατάκτηση των ωκεανών, γίνεται παγκόσμια ιστορία, ο τίτλος του πρώτου κεφαλαίου «Country and City» [= ύπαιθρος και πόλη] γίνεται, με αντιστροφή, τίτλος του τελευταίου κεφαλαίου «Cities and Countries» [= πόλεις και χώρες/ύπαιθροι]. Παρακολουθώντας, μάλιστα τις ξένες «μακρινές χώρες/γαίες που έγιναν αγροτικές γαίες της βιομηχανικής Βρετανίας», ο Ουίλιαμς προφητεύει την παγκοσμιοποίηση, δηλαδή την παγκόσμια Νέα Μητρόπολη και τις υπαίθρους της…

[i]             Raymond Williams, The Country and the City, 1973, Oxford Un. Press