ΚΟΙΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΗΝ ΠΟΛΗ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΥΡΟ (Ι)

Ματιές στη Νέα Υόρκη του Χίτσκοκ (Η θηλειά)

Συχνά στον κινηματογράφο η πόλη φαίνεται μέσα από τα παράθυρα. Είναι, άλλωστε, πολύ φυσικό να συμβαίνει κάτι τέτοιο, μέσα από τα τζάμια των παραθύρων. Η σκηνή του εσωτερικού δωματίου ξενοδοχείου με την ανταύγεια από τη φωτεινή επιγραφή που αναβοσβήνει είναι πολύ συνηθισμένη. Ωστόσο, πέρα από την τυχαία θέα της πόλης ή μικρού μέρους της από το παράθυρο, είναι ενδεχόμενο να έχει προβλεφθεί από το σκηνοθέτη να φαίνεται η πόλη καλά.

Στην ταινία «ο βρόχος» ή «η θηλειά» (The Rope, 1948), του Χίτσκοκ, ένα μεγάλο παράθυρο ουρανοξύστη, πέρα-πέρα στον τοίχο του δωματίου, επιτρέπει να βλέπουμε, σε όλη σχεδόν τη διάρκεια του έργου, τη Νέα Υόρκη. Η ταινία αυτή έχει το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό πως βασίζεται σε θεατρικό έργο που διαδραματίζεται σε ένα δωμάτιο. Στο δωμάτιο αυτό, δυο φίλοι έπνιξαν με σκοινί έναν τρίτο φίλο τους και τον έκρυψαν μέσα σε μια σερβάντα (μεγάλο μπαούλο) που βρίσκεται στο κέντρο του δωματίου. Πάνω στο έπιπλο αυτό προσφέρουν, τις επόμενες ώρες, εδέσματα, «μπουφέ», σε άλλους φίλους τους, που έχουν προσκαλέσει να περάσουν μαζί τη βραδιά!

Ο σκηνοθέτης επέλεξε να μην διανθίσει την ταινία με παρεμβολή λήψεων εξωτερικών αναφορών για να σπάσει τη μονοτονία του διαμερίσματος. Αντίθετα, σαν σε σκηνοθετική άσκηση, αναπαριστά με όσο το δυνατόν λιγότερα ανοίγματα/κλεισίματα του φακού (= «πλάνα»), σχεδόν σε φυσικό χρόνο, τη σκηνική δράση σαν μια αδιάσπαστη χρονική και χωρική συνέχεια.

Χρησιμοποίησε βέβαια πολλές ειδικές τεχνικές και μάλιστα επινόησε μια αναδιαμόρφωση του εσωτερικού χώρου γυρίσματος, με συνεχείς μετακινήσεις των διαχωριστικών τοίχων του διαμερίσματος και με κατάλληλες κινήσεις της μηχανής ώστε να εξασφαλίσει το σχεδόν αδιαίρετο των πλάνων του και την ελαχιστοποίηση του κατοπινού μοντάζ. Το περιοδικό Look σε τεύχος του της εποχής της ταινίας αναπαράστησε σε μεγάλο δισέλιδο σχέδιο αυτό το «προ-μοντάρισμα». Ας υπενθυμίσουμε ότι στον ίδιον αυτό γνωστό σκηνοθέτη, το Χίτσκοκ, οφείλουμε, στην περίφημη σκηνή της δολοφονίας στο ντους, της ταινίας «Ψυχώ», μια μεγιστοποίηση της παρέμβασης του μοντάζ, όπου διάρκεια λίγο μεγαλύτερη από ένα λεπτό της ώρας παρουσιάστηκε με μερικές δεκάδες μονταρισμένα πλάνα.

Ο Ζορζ Σαντούλ, ο γνωστός ιστορικός του κινηματογράφου, επικρίνει και ειρωνεύεται το αποτέλεσμα της κινηματογράφησης του θεατρικού έργου που είναι «ο βρόχος»: «Το Χόλλυγουντ δεν μπορούσε να ξεφύγει από την κρίση του με μια προσφυγή στο προοπτικό βάθος ή στην υποκειμενική κινηματογραφική μηχανή». Αλλά δεν συζητά καθόλου το ζήτημα των ποικίλων απεικονίσεων της πόλης. Ίσως να το έχει κάνει σε άλλο κείμενό του. Άλλωστε, για όποιον προσέξει ιδιαίτερα αυτή την λεπτομέρεια της ταινίας, δεν του προσφέρεται καμιά διαφορετική προσέγγιση. Πρέπει να σημειώσουμε εδώ ότι η ποικιλία των απεικονίσεων βασίζεται στην απόσταση της μηχανής από το παράθυρο, αφού όταν η μηχανή είναι κοντά στο παράθυρο, η εικόνα της πόλης μεγαλώνει και μάλιστα (αυτό είναι σπουδαιότερο) «βαθαίνει».

Για την τεχνοτροπία του Χίτσκοκ, αυτά τα στοιχεία (κυρίως το φυσικό βάθος, προς τα κάτω) θα μπορούσαν να αποτελέσουν στοιχεία για την υπογράμμιση ιδιαίτερων συναισθηματικών καταστάσεων, αλλά δεν αξιοποιήθηκαν. Μπορούμε να πούμε ότι η πελώρια πόλη δεν «έδειχνε» κάτι περισσότερο από ένα τεράστιο κάδρο που θα κοσμούσε τον τοίχο. Ίσως βέβαια, για τους νεοϋορκέζους θεατές εκείνης της εποχής, να υπήρξαν μερικές προφανείς «πολεογραφικές» αναγνώσεις του φόντου, αλλά δεν είμαστε σε θέση να το γνωρίζουμε. Πρέπει να υπογραμμίσουμε εδώ ότι η υπόθεση, ο φόνος ενός ατόμου και το κρύψιμό του μέσα στη μεγάλη σερβάντα στο κέντρο του καθιστικού, «επικέντρωνε» φυσιολογικά εκεί το ενδιαφέρον και όχι προς την περιφέρεια, δηλαδή προς το παράθυρο και το θέαμα, που ανάλογα με τη γωνία λήψης μεταβαλλόταν (και θα μπορούσε, ενδεχομένως, όπως είπαμε, να αξιοποιηθεί). Πάντως οι διαδοχικές απεικονίσεις της μεγάλης πόλης στην ταινία αυτή, προσφέρουν μια σπάνια εικονογραφική σουίτα.

Αύριο το Τόκιο του Κορνό (από την ταινία Φόβος και τρόμος)

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Georges Sadoul, Η ιστορία του κινηματογράφου, Φέξης, 1960.