ΟΙ ΠΕΡΙΠΟΥ …ΕΠΤΑ ΕΠΙ ΘΗΒΑΣ

…σαν πρεβεζάνικη ανάμνηση των αδελφών Ετεοκλή, Πολυνείκη και Πολυξένης Τόλια

Μας δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσουμε το προηγούμενο Σάββατο στην Επίδαυρο αυτή την τραγωδία του Αισχύλου. Ζητώ συγγνώμη από τον αναγνώστη που παραποίησα ειρωνικά τον τίτλο της, επειδή, καθώς ξέρουμε, ένα μεγάλο μέρος της τραγωδίας, μεγαλύτερο από το 30%, από διάφορα μέρη και κυρίως από το τέλος, δεν διασώθηκε. Έτσι οι κατά καιρούς φιλόλογοι αναγκάστηκαν να το συμπληρώσουν με βάση ολόκληρο πια το corpus των κλασικών έργων, εννοείται αυτών που μας περιήλθαν, και, ιδιαίτερα, με έμπνευση από τη Σοφόκλεια «Αντιγόνη».

Όπως ξέρει ο φίλος της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και γνώστης επίσης της μυθολογίας, το έργο θεμελιώνεται στην αντίθεση και πολεμική αντιπαράθεση των δύο αδελφών Ετεοκλή και Πολυνείκη, τραγικών εξ ορισμού τέκνων του Οιδίποδα και της Ιοκάστης. Ομογάλακτων επίσης αδελφών με την Αντιγόνη και την Ισμήνη. Είναι οι γυναικείες φιγούρες που βλέπουμε στον πίνακα επάνω, καθώς στα δυο αυτά κορίτσια ταιριάζει πια το πένθος.

Αναφερόμαστε στην παράσταση με αφορμή τη σαφή αναφορά της πόλης που γίνεται στον τίτλο της τραγωδίας, από όσες διασώθηκαν. Καλό είναι να αναζητήσει κανείς στους υπόλοιπους τίτλους, όσους υπάρχουν, και να βγάλει ένα καλύτερο συμπέρασμα για το πόσες πολεογραφικές αναφορές υπάρχουν στους τίτλους των ελληνικών τραγωδιών και κωμωδιών, κατά την έννοια πως η πόλη ‒η πόλις‒ και η λειτουργία της ήταν το κέντρο της ζωής της αρχαίας κοινωνίας.

Με τους Επτά επί Θήβας, λοιπόν του Αισχύλου (467 π.Χ.), έχουμε μια τραγωδία κατ’ εξοχήν πολεογραφική, αφού γινόμαστε μάρτυρες του εμφύλιου πολέμου για την κατάκτηση της πόλης. Ίσως όχι «εμφύλιος» με την ελληνική σημασία αφού ο Πολυνείκης συστρατεύεται με ξένους στρατηγούς για να στραφεί ενάντια στον αδελφό του και στην πόλη του. Αλλά τραγικά όμαιμος αδελφικός πόλεμος, όπου στο τέλος χάνονται μεν οι ήρωες Ετεοκλής και Πολυνείκης (*) αλλά σώζεται η πόλη. Αναδεικνύεται έτσι μαζί το ιδεώδες της κοινωνίας των πολιτών (στους οποίους απευθύνεται ο Ετεοκλής για να οργανώσει την άμυνα) και του δημόσιου χώρου (όπου οργανώνεται, στα μάτια μας, η άμυνα).

Δεν ξεχνάμε πως και ο Οιδίπους επί Κολωνώ του Σοφοκλή είναι επίσης πολεογραφικός τίτλος τραγωδίας (με τον Κολωνό της Αθήνας) ενώ η δίδυμη τιτλοδότηση Ιφιγένεια εν Αυλίδι και Ιφιγένεια εν Ταύροις του Ευριπίδη αναδεικνύει πολεογραφικά την Αυλίδα. Η Αυλίδα ήταν πόλη, όχι όμως και η Ταυρίδα, περιοχή των Ταύρων. Άλλες αρχαίες τραγωδίες, από τις διασωθείσες, δεν έχουν πολεογραφική αναφορά στον τίτλο τους.

ΣΗΜΕΙΩΣΗ

(*) Οι παλιότεροι θυμούνται τον Ετεοκλή και τον Πολυνείκη Τόλια, αδέλφια της κυρίας Πολυξένης Τόλια-Δερβέντζα, διδασκάλισσας στο Γ’ Δημοτικό Σχολείο, συμπαθητικής παρουσίας της παλιάς πρεβεζάνικης κοινωνίας και δικής μου δασκάλας.

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Καλοκαιρινή παραγωγή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, σε μετάφραση του ποιητή Γιώργου Μπλάνα και σκηνοθεσία του Λιθουανού σκηνοθέτη Τσέζαρις Γκραουζίνις. Ο Γιάννης Στάνκογλου ερμηνεύει –σε διπλή διανομή με τον πρωταγωνιστή του ΚΘΒΕ Χρίστο Στυλιανού– τον ρόλο του Ετεοκλή. Μαζί τους η Νάντια Κοντογεώργη (Αντιγόνη), η Ιώβη Φραγκάτου (Ισμήνη), ο Γιώργος Καύκας (Άγγελος), ο Αλέξανδρος Τσακίρης (Κήρυκας) και 14μελής χορός νέων ηθοποιών.