ΜΙΑ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΥΟΡΚΗΣ

Τhe Encyclopedia of NEW YORK CITY

Η «βίβλος» της Νέας Υόρκης με επιμέλεια του Kenneth T. Jackson

Η Νέα Υόρκη, η Πόλη της Νέας Υόρκης (New York City), αποτελεί χωρίς αμφιβολία τη σημαντικότερη ανθρωπογεωγραφική οντότητα πάνω στη γη. Στο συμπέρασμα αυτό φτάνουμε αν την κρίνουμε με βάση τις ποσότητες στοιχείων της θεμελιώδους ανθρωπογεωγραφικής τριάδας που συνδέθηκαν με την ύπαρξή της, τη δομή της και τη λειτουργία της τους τελευταίους αιώνες. Και αυτά τα στοιχεία είναι η ύλη, η ενέργεια και η πληροφορία.

Πραγματικά, ο πληθυσμός και η πυκνότητά του, τα μεγέθη των κατασκευών και των ενγένει επεμβάσεων στο χώρο και η μεταποίηση, οι μεταφορές και η κίνηση των πολυάριθμων κατοίκων, εργαζομένων και εισερχομένων μεταναστών, και οι γιγα-ανθρωποημέρες επεξεργασίας πληροφορίας με παραδοσιακές και σύγχρονες μορφές, κατατάσσουν την Νέα Υόρκη σε μια κορυφαία θέση την οποία κατέχει εδώ και ένα τουλάχιστον αιώνα με αναμφισβήτητη αναγνώριση.

Είναι συνεπώς φυσικό ότι η έκδοση μιας εγκυκλοπαίδειας με μόνο θέμα την Νέα Υόρκη, ως χώρο, χρόνο και ανθρώπινες δραστηριότητες αποτελεί ζήτημα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον, από πολλές πλευρές του επιστητού. ‘Ενα σημείο στο γήινο χώρο με ασύλληπτη περιεκτικότητα και πυκνότητα, προσεγγίζεται, περιγράφεται και αναλύεται κάτω από άπειρα πρίσματα, μέσα από ατέλειωτες κλίμακες, στις αναρίθμητες διαστάσεις του. Ο ιστορικός, ο κοινωνιολόγος και πιο γενικά ο ανθρωπογεωγράφος έχουν κάθε συμφέρον να λάβουν υπόψη τους το αποτέλεσμα αυτής της προσπάθειας.

Ο Kenneth T. Jackson, καθηγητής κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Columbia, που ανέλαβε την επιμέλεια του βιβλίου που εξέδωσε το Πανεπιστήμιο του Yale μαζί με την Ιστορική Εταιρεία της Νέας Υόρκης, υπογραμμίζει στον πρόλογο πως μολονότι υπάρχουν περισσότερα από δέκα χιλιάδες βιβλία αφιερωμένα στην Νέα Υόρκη, η πόλη αυτή δεν αποτέλεσε αντικείμενο ακαδημαϊκής προσοχής στο βαθμό που αυτό έγινε για το Σικάγο και τη Βοστόνη. Και μάλιστα, ότι η μεγάλη έκταση του αντικειμένου θα αποθάρρυνε τους ερευνητές που θα επιθυμούσαν να συμπεριλάβουν ένα τέτοιο σύνολο σε ένα τόμο. ‘Ετσι με τη βοήθεια 100 ερευνητών και άλλων ειδικών συνεργατών αναλήφθηκε η προσπάθεια αυτή.

‘Oπως μαντεύει ο αναγνώστης στο λεξικογραφημένο υλικό περιλαμβάνονται ζητήματα όπως οι εθνότητες που κατοικούν στη Νέα Υόρκη και η ιστορία τους, οι γέφυρες που ενεργοποιούν το αρχιπέλαγος νησίδων που είναι στην πραγματικότητα η Νέα Υόρκη, οι μεγάλες καταστροφές που έλαβαν χώρα στο έδαφος της, οι περιοχές και οι γειτονιές της, η πολεοδομία της και οι ουρανοξύστες της, τα θέατρα και οι επώνυμοι πολιτικοί, καλλιτέχνες αλλά και εγκληματίες, τα πανεπιστήμια και τα ποικίλα εκπαιδευτικά ιδρύματα καθώς και –τελευταίο αλλά ενδεικτικό– οι τίτλοι των 600 τραγουδιών που γράφτηκαν και τραγουδήθηκαν για την πόλη αυτή!

ΕΠΙΛΕΞΑΜΕ TYXAIA ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ G KAI TA ΛΗΜΜΑΤA TOY

Στο γράμμα G (σελ. 447 – 515 από τις 1.286 σελίδες λημμάτων), που τυχαία επιλέξαμε για να παρουσιάσουμε εδώ ώστε να δώσουμε μια καλύτερη εικόνα, περιλαμβάνονται (κατ’ επιλογή, μεταξύ άλλων) και τα ακόλουθα λήμματα.

• Gage and Tollnet (εστιατόριο της περιοχής του Μπρούκλιν)·
• Gain Hugh (εκδότης που ξεκίνησε πάμφτωχος)·
• gambling (τυχηρά παίγνια· εισαγωγή τους από την Αγγλία κυρίως για τη συγκέντρωση ποσών για φιλανθρωπικούς σκοπούς· η διάδοση του «παπά»)·
• gangs (συμμορίες νεαρών και μαθητευομένων· η συμβολή των Ιρλανδών· το 1975 υπήρχαν 275 γνωστές συμμορίες με 11.000 μέλη)·
• Garbage (λήμμα για τα σκουπίδια που παραπέμπεται στα λήμματα «pollution», «recycling» και «sanitation»)·
• Greta Garbo (η γνωστή ηθοποιός, 1905-1990)·
• Garibaldi (αναφορά στην περίοδο διαμονής του ιταλού επαναστάτη Γαριβάλδη στις ΗΠΑ)·
• Garment District (περιοχή βιομηχανίας ένδυσης στο Μανχάταν· η μεγαλύτερη συγκέντρωση βιομηχανίας ένδυσης του κόσμου ήδη το 1931)·
• Garments (η μετακίνηση από το «επί μέτρω» στο έτοιμο ένδυμα· η εργασία με κατ’οίκον ανάθεση «με το κομμάτι»· οι ανθυγιεινές συνθήκες εργασίας και η αποτέφρωση των 146 κλειδωμένων εργατριών της Triangle Shirtwaist Company, 1911)·
• Henry Highland Garnet (αφροαμερικανός αγωνιστής, 1815-1882)·
• Gashouse District (γειτονιά του Μανχάταν)·
• Gay Rights Bill (βελτίωση του νόμου ανθρωπίνων δικαιωμάτων της Νέας Υόρκης για να αποφεύγονται οι διακρίσεις σε βάρος των ομοφυλοφίλων, 1986)·
• gays (ομοφυλόφιλοι/λες· πολυκοσμία, ανωνυμία και δυνατότητες ενθάρρυνσης της gay subculture· γνωριμία των ομοφυλοφίλων στρατευμένων του Β’ Παγκ. Πολέμου με τη Νέα Υόρκη και επιλογή της ως τόπου διαμονής τους μετά την επιστροφή τους από τον πόλεμο· AIDS· ζητήματα επίσημης αναγνώρισης ζευγαριών)·
• General Electric (η βιομηχανική επιχείρηση του Θωμά ‘Εντισον)·
• General Slocum (το ναυάγιο του ομώνυμου πλοίου με τα 1331 θύματα λίγα λεπτά μετά τον απόπλου)·
• Genovese murder (η περίεργη δολοφονία της Kitty Genovese ενώπιον 38 μαρτύρων που κανένας τους δεν έτρεξε να την βοηθήσει, 1964)·
• geology (μεγάλο λήμμα με γεωλογική περιγραφή της Νέας Υόρκης της οποίας το έδαφος «παρουσιάζει ασυναγώνιστη εικόνα των εξελικτικών διαδικασιών της γης»)·
• Henry George (οικονομολόγος, 1839-1897)·
• George Washington Bridge (η μεγαλύτερη -1931- κρεμαστή γέφυρα του κόσμου και η ομορφότερη κατά τον Le Corbusier)·
• Germans (περιγραφή της εγκατάστασης των γερμανικής προέλευσης μεταναστών που αρχικά προέρχονταν από διαφορετικές χώρες· η «Μικρή Γερμανία» ήταν ως γειτονιά διασπασμένη σε βαυαρική, πρωσική, κ.λπ.· οργάνωση εργατικών σωματείων και προοδευτικών ενώσεων· η ιδιαιτερότητα κατά το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα με τον Α’ και Β’ Παγκ. Πόλεμο)·
• George Gershwin (βιογραφία του συνθέτη, 1898-1937)·
• Ira Gershwin (αδελφός του George Gershwin, 1896-1983)·
• Khalil Gibran (ποιητής και ζωγράφος, 1883-1931)·
• Charles Dana Gibson (γνωστός εικονογράφος, 1867-1944)·
• Giglio (ένας κινητός πύργος των εορταστικών παρελάσεων των Ιταλών)·
• Allen Ginsberg (1926-1996, ο γνωστός ποιητής μπίτνικ, υπέρμαχος της αντικουλτούρας της δεκαετίας του 1960)·
• Rudolph Giuliani (ο δήμαρχος της Νέας Υόρκης)·
• Paulette Goddard (1911-1990, ηθοποιός γνωστή και από τα έργα του Τσάρλι Τσάπλιν «Μοντέρνοι Καιροί», «ο Δικτάτωρ»)·
• Goetz shootings (η περίπτωση του Bernhard Goetz που σκότωσε το 1984 τέσσερις νεαρούς που του ζήτησαν χρήματα στο μετρό και αθωώθηκε)·
• Emma Goldman (1896-1940, λιθουανή μετανάστρια που αγωνίστηκε για τα δικαιώματα των γυναικών και των προοδευτικών μειονοτήτων)·
• Benny Goodman (1909-1986, ο γνωστός κλαρινετίστας)·
• gospel music (η εκτέλεση της μουσικής αυτού του στιλ στη Νέα Υόρκη από πεντηκοστιανούς και άλλους καλλιτέχνες)·
• Gotham (λίγα για το ψευδώνυμο της Νέας Υόρκης που σημαίνει «αιγόπολη» ή «γιδοχώρι», goat town)·
• gevernment and politics (πολυσέλιδη πολιτική ιστορία της Νέας Υόρκης και περιγραφή των πολιτικών προτιμήσεων των κατοίκων της που είναι πάντα υπέρ των Δημοκρατών· το Μανχάταν που ψηφίζει συχνά σε αναλογία 2:1 υπέρ τους, υπερψήφισε το 1992 με αναλογία 5:1 τον Μπιλ Κλίντον· η Staten island ψηφίζει πάντα Ρεπουμπλικάνους)·
• graffiti (η πολυκύμαντη ιστορία των τοιχογραφημάτων, κυρίως στα βαγόνια των τρένων, που άρχισε το 1970 με τις υπογραφές κάποιου ελληνοαμερικανού νεαρού «Taki 183» και τελείωσε χάρη στη φαεινή ιδέα που είχε ο πρόεδρος της Εταιρείας Μέσων Μαζικών Μεταφορών David Gunn (1984) να μην κυκλοφορούν τα χρωματισμένα βαγόνια και να αποχρωματίζονται ώστε να χάσουν το κοινό τους οι τοιχογράφοι καλλιτέχνες και να αποθαρρυνθούν)·
• Martha Graham (1894-1991· βιογραφία της γνωστής χορεύτριας και χορογράφου)·
• Grand Central Terminal (ίδρυση και λειτουργία του κεντρικού σιδηροδρομικού σταθμού· συνοδεύεται και από γνωστή φωτογραφία, όπως και πολλά άλλα λήμματα)·

• Ulysses Grant (1822-1885· βιογραφία του 18ου προέδρου των ΗΠΑ)·
• Grant City (γειτονιά στη Staten Island της οποίας το όνομα προέκυψε με μετονομασία της French Town, προς τιμήν του προέδρου Grant)·
• Grant’s Tomb (περιγραφή του μνημείου προς τιμή του προέδρου Grant, στο Μανχάταν)·
• graphic design (Η Νέα Υόρκη ως πρωτεύουσα του σχεδίου και των γραφικών, που συνδέονται με την ύπαρξη πολυάριθμων εκδοτικών οίκων και διαφημιστικών εταιριών)·
• Rocky Graziano (1921-1990, βιογραφία του γνωστού πυγμάχου)·
• Greater New York (‘Ορος που αρχικά υπονοούσε τους πέντε δήμους της Νέας Υόρκης, Bronx, Brooklyn, Manhattan, Queens και Staten Island, και μετά επεκτάθηκε νοηματικά, όχι όμως διοικητικά, ώστε να περιλαμβάνει την Πολιτεία της Νέας Υερσέης, την Πολιτεία της Κονεκτικούτης, το Λογκ ‘Αιλαντ και την Κομητεία Γουέσττσεστερ)·
• Great Fire (Η πυρκαγιά της 16ης και 17ης Δεκεμβρίου 1835 που κατέστρεψε περισσότερα από 20 οικοδομικά τετράγωνα και θεωρείται ως η πιο καταστροφική στην ιστορία των καταστροφών της Νέας Υόρκης. Η επέκταση της οφείλεται και στο γεγονός ότι το νερό είχε παγώσει στα συστήματα πυρόσβεσης)·
• Greeks (Παρουσίαση και κοινωνιολογική ανάλυση του ελληνικού και ελληνογενούς πληθυσμού της Νέας Υόρκης γραμμένη από τον Κωνσταντίνο Χατζηδημητρίου, ιστορικό, Δρα Πανεπιστημίου Columbia· το κείμενο καταλαμβάνει έξι στήλες όσο, για παράδειγμα, και το αντίστοιχο για τους Ιταλούς· εκτίθεται το ζήτημα της αδυναμίας του ακριβούς προσδιορισμού του πληθυσμού αυτού που εκτιμάται μεταξύ 160.000 και 440.000 με αναμφισβήτητο δεδομένο, πάντως, ότι 1 στους 4 νεαρούς άρρενες έλληνες είχε μεταναστεύσει στις ΗΠΑ μεταξύ 1900-1915· αναφέρονται οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν οι πρώτοι έλληνες μετανάστες τόσο από τους συμπατριώτες μεσολαβητές για την ταχτοποίηση των διατυπώσεων όσο και από τους επαγγελματικούς ανταγωνιστές· παρουσιάζεται το γεγονός της ιδεολογικής ταύτισης των ελλήνων μεταναστών όχι με την εργατική τάξη στην οποία ανήκαν αλλά με το «κατεστημένο» που θεωρούσαν ιδεώδες τους· οι μεταπολεμικές βελτιωμένες συνθήκες· αναφορά στην περιοχή της Astoria που αποτέλεσε το γεωγραφικό πυρήνα συγκέντρωσης των ελληνικών νοικοκυριών· τα ελληνικά εστιατόρια και φαστφουντάδικα «γύρου»· οι πολυάριθμες ομογενειακές οργανώσεις)·
• Greenwich Village (Η γνωστή περιοχή του Μανχάταν της οποίας ένα μεγάλο μέρος εξαιρέθηκε από την αυστηρή ρυμοτόμηση του υπόλοιπου Μανχάταν· ο μποέμικος θύλακας της πόλης -ήδη από το 1910- με την ανεκτική και αντικονφορμιστική στάση των κατοίκων του· χώρος στέγης καλλιτεχνών και στέγασης πολιτιστικών εκδηλώσεων· κέντρο του κινήματος των μπιτνικς -Beats- της δεκαετίας του ’50 και του ’60, των αντιπολεμικών εκδηλώσεων του ’70 και των κινημάτων για τη συνειδητοποίηση της μάστιγας του AIDS· ολοσέλιδος χάρτης)·
• Green Wood Cemetery (Μνημειακό νεκροταφείο στο Brooklyn , όπου, μεταξύ άλλων, βρίσκονται θαμμένοι ο εφευρέτης Σάμιουελ Μόρς, η χορεύτρια Λόλα Μοντέζ, η υπέρμαχος του ελέγχου γεννήσεων Margaret Sanger και ο συνθέτης Leonard Bernstein)·
• grid plan (το δικτυωτό σχέδιο του Μανχάταν, όπως εγκρίθηκε το 1811· οι δώδεκα αριθμημένες λεωφόροι πλάτους 30 μέτρων με διεύθυνση Βορρά – Νότου και μεταξύ τους απόσταση 280 μέτρων· η απουσία κυκλικών και ελλειπτικών διαμορφώσεων· οι τροποποιήσεις, όπως η χωροθέτηση του Central Park ως «εναλλακτική υγιεινή λύση ελεύθερου χρόνου ως προς το saloon»· η πρόβλεψη της ιπποδάμειας γωνιώδους οδού Broadway)·
• Guggenheim Museum (Εδώ γίνεται παραπομπή στο λεξικογραφημένο πλήρες όνομα Solomon R. Guggenheim Museum)·
• guidebooks (Αναφέρονται και/ή περιγράφονται οι πολυάριθμοι οδηγοί που είδαν το φως της δημοσιότητας στη Νέα Υόρκη και που αποτελούν, χωρίς αμφιβολία, ειδικές ανθρωπογεωγραφικές διατριβές για εμπορικές και τουριστικές χρήσεις· ένας οδηγός [George Foster, New York by Gas-Light 1850], απευθυνόταν στους πιστούς προτεστάντες που προέρχονταν από αγροτικές περιοχές και αντιμετώπιζαν διλήμματα συμπεριφοράς στη μεγαλούπολη· μετά τον εμφύλιο πόλεμο πολλοί οδηγοί συνέθεταν «ηθικούς χάρτες» [moral maps] με «φωτεινούς» και «σκοτεινούς» χαρακτηρισμούς διαφόρων περιοχών [εγκληματιών, μεταναστών, νεόπλουτων, κ.λπ.]· οι σύγχρονοι οδηγοί ποικίλουν σε περιεχόμενο, π.χ. για πεζούς τουρίστες που ενδιαφέρονται να επισκεφθούν τα διάφορα αρχιτεκτονήματα ή άλλους που επιθυμούν να διαβάσουν τις βιογραφίες των επιφανών νεκρών των νεκροταφείων της μεγαλούπολης)·
• Woody Guthrie (Βιογραφείται ο folk τραγουδοποιός Woody Guthrie που γεννήθηκε στην Οκλαχόμα και έζησε στην Νέα Υόρκη, γνωστός και από τις μπαλάντες του για το έργο του Τζον Στάινμπεκ «Τα σταφύλια της οργής»· η επιρροή του στη σύγχρονη folk music)·
• Gypsies [Roma] (Περιγραφή της εγκατάστασης τσιγγάνων ποικίλης προελεύσεως στην Νέα Υόρκη [π.χ. από Ολλανδία και Αγγλία]· τσιγγάνοι από τη Σερβία [1890] και την Ουγγαρία [1956]· νεώτερες αφίξεις ).

ΟΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΜΑΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΘΑ ΠΕΡΙΟΡΙΣΤΟΥΝ ΣΕ ΕΛΑΧΙΣΤΑ ΣΗΜΕΙΑ

Για το θαυμαστό αυτό έργο οι βιβλιογραφικές μας παρατηρήσεις θα περιοριστούν σε ελάχιστα σημεία. Πρόκειται για παρατηρήσεις ενός χρήστη του λεξικού-διδασκάλου ανθρωπογεωγραφίας:

1. Είναι έκδηλη η απουσία συμμετρικών και πολλαπλών εσωτερικών παραπομπών που θα καθιστούσαν την ανάγνωση περισσότερο «κηδεμονευόμενη» από τους ίδιους του συγγραφείς και τον επιμελητή. Για παράδειγμα στο λήμμα Great Fire (που αναφέρουμε πιο πάνω) δεν υπάρχει παραπομπή σε γενικότερο λήμμα που να περιγράφει τις πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν στο έδαφος της Νέας Υόρκης. Σε όλα τα παρουσιαζόμενα εδώ λήμματα επισημάναμε μόνο μία παραπομπή «see BEATS», στο Greenwich Village, για τους μπίτνικς). Στο ίδιο όμως λήμμα, όπου μνημονεύεται το περιοδικό Village Voice, δεν υποδεικνύεται ότι υπάρχει και σχετικό λήμμα στη σελίδα 1229.
2. Είναι επίσης έκδηλη η απουσία καλής χαρτογραφικής εργασίας. Η ασπρόμαυρη έκδοση δεν στερεί τίποτα από τις πολυάριθμες ασπρόμαυρες φωτογραφίες. Και μάλιστα προσφέρει μια νεοϋορκέζικη «πατίνα» τέλους 19ου – αρχών 20ου αιώνα σε νεώτερες φωτογραφίας που ενδέχεται να είχαν έγχρωμο πρωτότυπο (βλ. για παράδειγμα φωτογραφία της Mulberry Street, το 1994). Ωστόσο οι χάρτες είναι θαμποί. Οι περισσότεροι αποτελούν φωτογραφικές αναπαραγωγές. Ούτε υπάρχουν επεξηγηματικές χαρτογραφικές παραπομπές.
3. Στα λήμματα με αρχικό γράμμα G που παρουσιάσαμε παρατηρούμε ότι, για παράδειγμα, λείπει ένα λήμμα για την «αναπαλαίωση γοήτρου» (gentrification) που χαρακτήρισε σε διάφορες εποχές τη Νέα Υόρκη και κυρίως κατά τη δεκαετία 1981-90, οπότε οι τότε ανερχόμενοι yuppies αναπαλαίωσαν διάφορες «γωνιές» και τις μετέτρεψαν σε άνετα διαμερίσματα.
4. ‘Εξω από το παρουσιαζόμενο υλικό (γράμμα G), μπορούμε να κάνουμε μια-δυο παρατηρήσεις ενδεικτικές για πράγματα που θα μπορούσαν να προσεχθούν σε επόμενες εκδόσεις. Για παράδειγμα, υπάρχει λήμμα για τις οδούς (streets) αλλά δεν υπάρχει λήμμα για τις λεωφόρους (avenues). Επίσης δεν υπάρχει στο D, λήμμα «disasters» για τις φυσικές καταστροφές (δυσαστρίες) που εκδηλώθηκαν στο έδαφος της πόλης. Και τώρα κάτι μικρό σε σχέση με την παρουσίαση του Χρηματιστηρίου Αξιών της Νέας Υόρκης. Λεξικογραφείται και ως «New York Stock Exchange» και στο λήμμα «Wall Street«, με την ιδιαίτερη μεταφορική του σημασία του high finance. Το κείμενο κοσμείται και από σχετική φωτογραφία. ‘Ομως πού πρέπει να ψάξει κανείς, αν όχι στην έγκριτη αυτή Εγκυκλοπαίδεια της Νέας Υόρκης, για να βρει μια επισήμανση για το γεγονός ότι ο συνήθως εμφανιζόμενος δρόμος με το Greek revival style και τους έξι κίονες δεν είναι η Wall Street αλλά η κάθετος σ’αυτή Broad Street στην οποία βρίσκεται η διοικητική είσοδος του Χρηματιστηρίου; (Στην πραγματικότητα η είσοδος δεν βρίσκεται ούτε ακριβώς στη Wall Street αλλά διαγωνίως στη Wall Street και στη New Street που είναι η από πίσω παράλληλη προς την Broad Street).

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Kenneth T. Jackson [Ed.], The Encyclopedia of New York, Yale Un. Press & The NY Hist. Soc., 1995

Ευχαριστώ τον κ. και την κα. K. Juran, δικηγόρους στο Μανχάταν, που μου υπέδειξαν το βιβλίο αυτό και μεσολάβησαν ευγενώς να μου περιέλθει.