ΟΤΑΝ ΠΕΡΑΓΑΝ ΟΙ ΚΟΥΡΣΙΣ ΣΤΟΥ ΠΟΥΤΑΜ…

…σταμάταγαμ κι τς κύταγαμ

Ανεβάζω αυτή τη σύντομη ανάρτηση για να θυμηθούμε το σχηματισμό του παρατατικού στα βόρεια ιδιώματα (με αναφορά τα πρεβεζάνικα). Η υποτιθέμενη ιστορική πληροφορία, από τις αναμνήσεις όσων έζησαν στη μεταπολεμική Πρέβεζα, υπενθυμίζει πως η Λεωφόρος Ειρήνης ήταν μέρος της «αλάνας» των παιδιών της γειτονιάς. Τέτοιες γειτονιές, στο τότε «Ποτάμι», ήταν τουλάχιστον τρεις: 1) στον βομβαρδισμένο Αϊ-Γιάννη με τα Ζουβελόπουλα (ο ένας Ζούβελος, ο Μιχάλης, είναι ο μετέπειτα αντιχουντικός στρατοδίκης),  τα Βρυωνόπουλα Τάκη και Κοσμά, το γυναικολόγο, και τον Αριστείδη Κωλέτση, 2) στη διασταύρωση Ειρήνης και Κοντού (η γειτονιά μας: Μακρυγιάννης, Βασιλάς, Κουργαζέτας, Λογοθέτης, Ρέντζος) και 3) στο παλιό πρακτορείο του ΚΤΕΛ (Σάλιαρης και άλλα παιδιά).

Όπως το βλέπουμε στον τίτλο και τον υπότιτλο «Όταν πέραγαν οι κούρσις στου Πουτάμ, σταμάταγαμ κι τς κύταγαμ». Δηλαδή σταματούσαμε το παιγνίδι και κοιτάζαμε τα αυτοκίνητα. Ήταν τόσο λίγα άλλωστε. Αλλά οι «κούρσες» ήταν τότε μεγάλα αμερικάνικα αυτοκίνητα, ταξί και ΙΧ, σαν αυτό το station wagon στο Μονολίθι, που βλέπουμε στην αναπαλαιωμένη εικόνα. Τότε στο σχολείο η υποχρεωτική ορθογραφία της λέξης ήταν με ύψιλον. Και, φυσικά, η απόδοση της λέξης ήταν «κύταγαμ». Όπως και των άλλων παρατατικών «πέραγαν» και «σταμάταγαν».

Βάζουμε εδώ τη σωστή βορειοϊδιωματική κλίση (όπως αποδίδεται στα πρεβεζάνικα):

ΕΝΕΣΤΩΣ
πιράου
πιράς
πιράει

πιράμι
πιράτι
πιράν

ΠΑΤΑΤΑΤΙΚΟΣ
πέραγα
πέραϊς
πέραϊ

πέραγαμ / πιράγαμι
πέραγατ / πιράγατι
πέραγαν / πιράγανι

Παρόμοια κλίνονται και τα
σταματάου / σταμάταγα
κκτάου / κύταγα.
Το διπλό «κκ» είναι για την απόδοση της βαθιάς προφοράς «κκιι…» χωρίς διακριτή απόδοση του «ι». Φωνητικά [ctau].

Να συμπληρώσουμε τελειώνοντας πως ο βορειοϊδιωματικός παρατατικός σε «–αγα» έχει το πλεονέκτημα πως δεν έχει σίγμα όπως σε άλλα ιδιώματα που τον αποδίδουν ως «περνούσα», «σταματούσα», «κοιτούσα». Το σίγμα το αφήνουν τα Β.Ι. για τον αόριστο, τον λεγόμενο «σιγμικό αόριστο»: πέρασα, σταμάτησα, κοίταξα/κύταξα.