ΠΟΛΕΙΣ, ΣΤΙΧΟΙ ΚΑΙ ΗΧΟΙ

Μια διαθεματική πρόταση μας: μουσική και πολεογραφία

Παραδίδουμε με ιδιαίτερη ευχαρίστηση στη δημοσιότητα τις «διαθεματικές» προτάσεις ακρόασης και κριτικής του τραγουδιού, που περιλαμβάνει αυτό το βιβλίο, αναζητώντας την πόλη στο τραγούδι αλλά και τη γενικότερη σχέση της πόλης με τη μουσική δημιουργία και την ερμηνεία της. Είναι σαν να εμπνεόμαστε από το αίτημα του Διονύση Σαββόπουλου, σε γνωστή σειρά εκπομπών του, για αναζήτηση του (ελληνικού) τραγουδιού, αλλά και για ζητωκραυγή υπέρ του. Και διατυπώνουμε και το δικό μας παραπλήσιο αίτημα: αναζήτηση της πόλης στο τραγούδι και ζητωκραυγή υπέρ του, αν ενθουσιαστούμε από την παρουσία της σε αυτό. Εξαρτάται από τον τονισμό˙ «ζητώ το τραγούδι» ή «ζήτω το τραγούδι»; Πόσο «πολεογραφικό» είναι το τραγούδι; Ποια είναι και πώς περιγράφεται η πόλη στο τραγούδι; Πόσο υπεύθυνη είναι η τραγουδοποιία απέναντι στην πόλη, την ιστορία της και την κοινωνία της;

Στη διαδρομή μας πρέπει να αναζητηθεί κατά πόσο το τραγούδι περιλαμβάνει αφηρημένα την έννοια της πόλης ή απλά το όνομά της ή, αντίθετα, την πόλη ως πραγματικό και βιωμένο τόπο. Και ακόμα περισσότερο: αν σε αυτό απογράφονται και αποτυπώνονται οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες σε σχέση με το χώρο της πόλης, τον πληθυσμό της, τους τόπους της και τα ονόματά τους. Οι λόγοι για μια τέτοια σχέση αφθονούν: οι χωρικές εκδηλώσεις των συνθηκών της απασχόλησης (και μάλιστα της ανεργίας), η ίδρυση και ‒κυρίως‒ η παύση λειτουργίας μονάδων απασχόλησης, τα επαγγέλματα του εργοστασίου και του εργοταξίου, τα μαγαζιά που κλείνουν και τα κατεβασμένα ρολά, τα αποτελέσματα της αγροτικής εξόδου, η εγκατάσταση μεταναστών και προσφύγων, η μετακίνηση στα προάστια και τα «ευαίσθητα» προάστια, ο κοινωνιοχωρικός διαχωρισμός (γκέτο), οι συνθήκες πολυπολιτισμικότητας, ο πλούτος, η φτώχεια, οι επαίτες και οι μικροπωλητές στην πόλη, η αντιπαροχή και η πολυκατοικιοποίηση, ο τουρισμός και η ιδιαιτερότητα της τουριστικής πόλης, η κατάληψη των δημόσιων χώρων της πόλης από εμπορεύματα αλλά και αθώα «τραπεζάκια έξω» καθώς και με σταθμευμένα οχήματα, οι βίαιες δράσεις εκ μέρους των πολιτών με προεξάρχον το αυτοκινητικό έγκλημα αλλά και η κρατική βία και η καταστολή ως εκδηλώσεις στον αστικό χώρο. Αυτά, ανάμεσα σε άλλα, προτείνουμε να αναζητηθούν στα τραγούδια.

Πόσο περιγράφεται ‒συνεχίζουμε‒ στα τραγούδια η ομορφιά και η ασχήμια της πόλης, με χρήση συγκεκριμένων πολεοδομικών, αρχιτεκτονικών και διαχειριστικών όρων; Στιχογραφούνται (ή παραβλέπονται) τα μνημεία και οι μνημειακές κατασκευές, τα αγάλματα και τα άλλα στοιχεία δημόσιας τέχνης, ακόμα και τα όμορφα τοιχογραφήματα, οι ναοί και οι χώροι λατρείας, οι υποδομές και ιδιαίτερα οι μεταφορές (λιμάνι, σιδηροδρομικός σταθμός, τραμ, μετρό, υποδομές για το αυτοκίνητο), οι βιομηχανικές και παλαιοβιομηχανικές εγκαταστάσεις, οι συνοικισμοί αυθαίρετης δόμησης και οι παραγκουπόλεις, τα περίπτερα ως στοιχεία της καθημερινότητας αλλά και ως χώροι ασχήμιας, τα κοιμητήρια, οι χώροι δραστηριοτήτων ελεύθερου χρόνου και μουσικών εκδηλώσεων αλλά και η ιδιαιτερότητα του ποδοσφαίρου, οι βανδαλισμοί στην πόλη αλλά και η διάδοση του απρόσεχτου και κακοφτιαγμένου γκράφιτι μαζί με τα άλλα στοιχεία ασχήμιας (κάδοι απορριμμάτων, δύσμορφες πινακίδες, στύλοι, κ.ά.);

Πόσο μας θυμίζει το τραγούδι τα ανθρώπινα και τα καθημερινά σε σχέση με την πόλη, τη γειτονιά και το σπίτι, καθώς και τη συμβολική ιδιαιτερότητά τους (π.χ. η πόρτα, η εξωτερική σκάλα, η «κάμαρα»), τους γείτονες που «παρακολουθούν», τις πλατείες και τους δρόμους, καθώς και τη συμβολική / ποιητική σημασία του δρόμου και την ιδιαιτερότητά του ως κυρίαρχου στοιχείου του δημόσιου χώρου; Επισημαίνονται στο τραγούδι ‒ρωτάμε‒ στοιχεία τέτοια όπως το ιδιωτικό αυτοκίνητο και τα υπόλοιπα μέσα αυτόνομης κυκλοφορίας (…το μηχανάκι…) και μάλιστα η αυτοκίνηση (μαζί με την επακόλουθη εμπορία καυσίμων) ως «αποικιοποίηση» του χώρου της πόλης μέσα και από το μηχανισμό «παγκοσμιοποίηση (= κόσμος) + εμπορικές ανταλλαγές (= χώρα) + πόλη (= χώρος)», ή  οι αυτοκινητικές συγκρούσεις στην πόλη ως περιστατικά τροχαίου εγκλήματος, οι συνθήκες βίας και καταστολής στη σχέση αυτοκινήτου / πεζού και η εν γένει αυτοκινητοκεντρική συμπεριφορά (π.χ. άγρια στάθμευση στα πεζοδρόμια και παρεμπόδιση της κυκλοφορίας των πεζών, των αμαξιδίων με μωρά και των αναπήρων, και τόσα άλλα.

Αφετηρία για τη συλλογή του υλικού του βιβλίου υπήρξαν οι διδακτικές μας υποχρεώσεις (Ανθρωπογεωγραφίας, Πολεογραφίας και Διδακτικής) στα Πανεπιστήμια Αιγαίου, Θεσσαλίας και Ιωαννίνων και τα μαθήματά μας στο Λαϊκό Πανεπιστήμιο της Εταιρείας των Φίλων του Λαού καθώς και η τεκμηρίωση για άρθρα μας. Τέλος, το ζήτημα ωρίμασε, στο πλαίσιο αυτοδιοικητικής δράσης, με σκοπό τη διοργάνωση φεστιβάλ πολεογραφικού τραγουδιού σε μια πόλη που έχει ιδιάζουσα σχέση με την πολεογραφική ποίηση και το τραγούδι, την Πρέβεζα. Σημειώνουμε πως σε άλλες εργασίες μας (βλ. επίσης βιβλιογραφία), πάντα μέσα από το πρίσμα μιας πολεογραφικής διαθεματικότητας, αναζητήσαμε τις σχέσεις της πόλης με τις άλλες τέχνες˙ την πόλη του θεάτρου, την πόλη της ζωγραφικής, την πόλη της λογοτεχνίας και της ποίησης, την πόλη του κινηματογράφου. Πόσο αυτές οι τέχνες περιγράφουν την πόλη και πόσο σωστά; Θα χαρούμε πολύ αν οι φίλες και οι φίλοι της διαθεματικότητας εμπλουτίσουν με τις δικές τους κριτικές ακροάσεις των τραγουδιών ‒αυτών και άλλων‒ το υλικό μας και μακάρι να πληροφορούμαστε τις δικές τους προτάσεις.

Γιάννης Ρέντζος (Ι.Ρ.)

 

 

 

 

 

Advertisement